सत्यस्य शक्तिः: एक साधारण बालकस्य साहसिक कथा
- Get link
- X
- Other Apps
सत्यस्य शक्तिः: एक साधारण बालकस्य साहसिक कथा
एकदा एका ग्रामे विक्रमः नामकः एकः बालकः निवसति स्म। सः अत्यन्तं साधारणः बालकः आसीत्, यः अन्येषु बालकेषु सह क्रीडायां भागं ग्रहणं कृत्वा, सर्वेषां साथे मित्रवत् व्यवहारं कर्तुं इच्छति। तथापि, विक्रमस्य जीवनं अन्यैः बालकैः भिन्नं आसीत्। विक्रमः सदा सत्यं वदितु इच्छति, यद्यपि अन्ये बालकाः कदाचित् सत्यं न वदन्ति, अपितु हास्यं प्राप्तुं असत्यं वदन्ति। विक्रमः यदा अपि सत्यं वदति, तदा तस्य मित्राः तस्मिन असत्यं किमर्थं कर्तुं न वर्धंति इति अवहेलनां कुर्वन्ति।
एकस्मिन्ने दिनेषु, विक्रमः स्वक्रीडायाः शान्तिं विरम्य, पथं गच्छत्। पथे एका व्यापारीगच्छस्य व्यापारिणं प्रत्यक्षं दृष्ट्वा विक्रमः तं अपि निरीक्षितवान्। व्यापारी विक्रयमणं महान्तं मूल्येण विक्रीणन्वितः अन्नं फलानि विक्रीणन्ति। विक्रमस्य हृदयं दुःखितं जातम्, यः व्यापारी असत्यं विक्रीणति इति निश्चितम्, एवं तस्य सत्यस्य प्रवृत्तिः भविष्यति इति चिन्तयामास।
विक्रमः विचारयामास – “तव सत्यं एव सर्वदा समर्पयित्वा, यद्यपि तु विकल्पकाणां निरासं समदृष्टिं वृद्धिं प्राप्य प्रतिदिनं विचारः कर्तव्यम्। सत्ये इतस्ततः प्रयत्नं कर्तुं अहं प्रबलं लम्बस्य अन्तर्दृष्टिं साक्षात्कारं कर्तुम्।"
तस्मिन्ने समये विक्रमः व्यापारीस्मिन यथासत्यं कथं संवदेत् चक्रे। प्रतिदिनं सत्यं न्यायसम्पन्ने!
विक्रमस्य प्रश्नं सुनि व्यापारी हंसी चिरं लम्बितम्। तेन अत्यन्तं आक्रोशितं वदितम्, "तुम्हारा यह प्रश्न केवल अज्ञान का प्रतीक है! व्यापारी जीवन में कभी-कभी थोड़ी सी छाया स्वीकारनी पड़ती है। क्या तुम समझते हो कि सत्य से हर कोई जीवित रह सकता है?" व्यापारी के शब्दों में कड़वाहट थी, और विक्रम को यह अत्यन्त दुःखकारी लगा। विक्रम ने ठान लिया कि वह इसे यहीं नहीं छोड़ने वाला है।
विक्रम ने ठान लिया कि वह व्यापारी के झूठ का पर्दाफाश करेगा, चाहे जो भी हो। अगले कुछ दिनों तक वह व्यापारी के साथ बाजार में नियमित रूप से जाता, और वहां होने वाली हर बिक्री को ध्यानपूर्वक देखता। वह देखता कि व्यापारी कुछ भी बेचने से पहले झूठे वादे करता, और लोगों को अधिक मूल्य चुकाने के लिए विवश करता। विक्रम ने धीरे-धीरे उन लोगों से बात करना शुरू किया, जिनसे व्यापारी ने अपनी वस्तुएं बेची थीं। उसने उन्हें सत्य बताया कि व्यापारी ने कैसे उन्हें अधिक मूल्य में बेचा था और जो वादे किए थे, वे झूठे थे।
धीरे-धीरे लोग जागरूक होने लगे, और व्यापारी के झूठे वादों की पोल खुलने लगी। विक्रम के प्रयासों से कुछ ही दिनों में बाजार में बदलाव आने लगा। व्यापारी का व्यापार घटने लगा क्योंकि लोग अब उसकी चालाकियों को समझ चुके थे।
विक्रमस्य सत्यं स्वीकृतं न जातं, तथापि विक्रमः निराशितो न अभवत्। सः दृढसंकल्पः आसीत् – "यदि सत्यं न स्वीकृतं भवेत्, तर्हि अहम् आत्मनं दृढं कार्ये समर्पयिष्यामि।" विक्रमः प्रतिदिनं व्यापारीं निरीक्ष्य, सः यथार्थं उपदेशयितु, त्यागाय निश्चितं प्रयत्नं कर्तुं त्वरितः आसीत्।
एकस्मिन्ने दिने विक्रमः व्यापारीं समीपं गच्छत्, यः पुनः असत्यं विक्रीणति स्म। विक्रमः व्यापारीं सम्बोधितवान्, "तुमि किम् असत्यं विक्रीणसि? का कारणं अस्ति तव कर्मणां?" व्यापारी अत्यन्तं क्रुद्धः आसीत्। सः विक्रमस्य प्रश्नं उपेक्ष्य, विक्रमं अपशब्दैः निराकर्तुं यत्नं कृत्वा, "यः कश्चित् व्यक्तिः सत्यं वदति, सः समाजे न प्रियः स्यात्," इति प्रतिवदितवान्।
तथापि विक्रमः न विचलितः अभवत्। सः दृढतया व्यापारीस्मिन यथासत्यं कर्तुं प्रेरितः आसीत्। विक्रमः सर्वेभ्यः ग्रामेभ्यः सत्यं प्रतिपादयितुम् आरब्धवान्। अनेके ग्रामवासिनः व्यापारीकस्य झूठे वचनानि सम्यक् अवबुध्य, विक्रमस्य वचनानि स्वीकृतानि। ग्रामे परिवर्तनस्य चिह्नं दृश्यते। व्यापारीस्मिन विक्रयस्य क्षतिं अनुभवति स्म, यः तस्य झूठां परित्यज्य सत्यं स्वीकर्तुं प्रेरितः अभवत्।
एकस्मिन्ने दिनेषु, व्यापारी विक्रमं समीपं गच्छत्। व्यापारीस्मिन अत्यन्तं क्लान्तः, तं विक्रमं दृष्ट्वा उवाच, "तुम्हारा सत्य इतना शक्तिशाली था कि मैं इसे नकार नहीं सका। मैंने जो किया, वह गलत था, और अब मुझे इसका पछतावा हो रहा है। मैंने तुमसे सीखा कि सत्य के मार्ग पर चलना सबसे सही है।"
विक्रमः सहानुभूति पूर्वक व्यापारीं दृष्ट्वा हसितवान्। "सत्य सर्वदा विजयी भवति। यदि हम सत्य के मार्ग पर दृढ़ता से चलें, तो कभी न कभी सफलता मिलेगी।"
विक्रमस्य साहसिकता और सत्य के प्रति उसकी निष्ठा ने न केवल व्यापारी का हृदय परिवर्तन किया, अपितु सम्पूर्ण ग्रामवासिनं भी जागरूक कृतवन्। ग्रामे अब कोई भी झूठे वादों में विश्वास न करता था, और सत्य के मार्ग पर चलने का आदान-प्रदान हुआ। विक्रम अब ग्रामे एक प्रेरणा रूपेण प्रतिष्ठितः आसीत्।
नैतिक शिक्षा: सत्य में अपार शक्ति है। जब हम सच्चाई के मार्ग पर चलते हैं, चाहे वह कितना भी कठिन क्यों न हो, अंततः सत्य की विजय होती है। यह न केवल हमारे जीवन को सशक्त बनाता है, बल्कि दूसरों को भी सही मार्ग पर चलने के लिए प्रेरित करता है।
- Get link
- X
- Other Apps
Comments
Post a Comment